Of een reis belangrijker is dan de bestemming?
Daar kan ik me iets bij voorstellen, zeker als je de tijd neemt om van het reizen te genieten. Maar het gezelschap is minstens even belangrijk.
Het New Yorkse Williamsburg stond al sinds de eerste Lockdown op m’n bucketlist. Al klinkt een bucketlist iets te doelgericht voor iemand die stelt dat de reis belangrijker is dan de bestemming. En toch moest het Williamsburg zijn: de plek waar Unorthodox zich afspeelt, een reeks die ik wel drie keer heb gebingewatched op Netflix… om daarna ook het boek in één ruk uit te lezen. De tweede keer begon ik als een gek post-itjes te plakken. Oranje labels voor de stukken die ik het lezen waard vond -maar eigenlijk was elke letter het lezen waard. En groene post-its voor de interessante straten in Williamsburg.
Toen ik eindelijk m’n doel had bereikt (Williamsburg), wilde ik alles opnieuw lezen, niet alleen de bladzijden met de groene labels. Het was zo fascinerend om in de wereld van Unorthodox rond te hangen en ondertussen het verhaal nog eens te verslinden. Ik ging er meerdere keren op speurtocht… het boek dicht tegen me aangeklemd.
Ik wilde graag het pure Williamsburg beleven, samen met Deborah Feldman, heldin van het magnum opus dat ik tegen m’n hart hield. Dit is de plek waar ze leefde als kind en als rebels tienermeisje… en daarna nog enkele jaren als volgzame orthodoxe vrouw. Haar verhaal greep me aan, bovendien is Feldman ook de naam van mijn Amerikaanse grootouders. Al waren Pop en Shirley Feldman zeker geen orthodoxe gelovigen. In hun gloriejaren waren zij nieuwbakken Amerikaanse burgers die van het moderne New York hielden, maar ook nog de joodse feestdagen in ere hielden.
Binnengluren in het zuiden
Om het ultraorthodoxe zuiden van Williamsburg te bezoeken had ik afgesproken met mijn halfbroer, Travis Feldman. Hij had toegezegd om de fotograaf van dienst te zijn… want ik had het toch wel in mijn hoofd gehaald om hier professionele foto’s te schieten. Ik werk namelijk aan een verhalenbundel over mijn Joodse familie. En voor die reeks wil ik graag foto’s van mezelf (m’n kleurrijke zelf) in Joodse buurten, liefst verspreid over meerdere continenten.
Travis leek me het ideale gezelschap voor een eerste verkenning van South Williamsburg. En dat niet alleen omwille van zijn fotografisch oog… hij brengt mensen, sferen en achtergronden samen zonder dat het opvalt dat hij er moeite voor doet. Maar boven alles heeft hij de naam Feldman op z’n paspoort staan. En dat voelt aan als een wapenschild, zeker op deze plek. Alsof we dankzij onze eigen stamvader mogen binnengluren in het leven Deborah Feldman van Unorthodox. Hier zouden we makkelijk joods geïnspireerde foto’s kunnen schieten. Zoiets had ik al uitgeprobeerd in de ultraorthodoxe wijk van Antwerpen. Toen liep alles op wieltjes. De Antwerpse orthodoxen vonden het best oké om mee te werken als figuranten. Maar hier in Williamsburg voelden we meteen dat het een pak lastiger ging worden. Het leek wel alsof ons decor wilde wegvluchten. Weg van het vizier van onze camera.
Williamsburg is niet voor niets de meest strikte joodse wijk ter wereld. Tot overmaat van ramp hadden Travis en ik ons uitje gepland op een zaterdag… en ja, ik besefte maar al te goed dat een sabbat misschien tot nog meer koppigheid kon leiden in deze al zeer gesloten gemeenschap. Bij het googelen werd ik alvast met m’n joodse neus op de feiten gedrukt: de bagelzaken waar we naartoe wilden waren gesloten op zaterdagen -althans tot na zonsondergang. Maar goed, we wilden fotograferen bij daglicht en de fotograaf van dienst was alleen vrij op zaterdag.
Zo begonnen we onze sabbat-wandeling langs Lee Avenue. Deze honderd procent koosjere winkelstraat speelt een belangrijke rol in Unorthodox. En daarnaast is het ook de belangrijkste invalsweg als je komt aangelopen uit het coole noorden. Het was zonnig, maar heel mistroostig, en het vroor dat het kraakte. Zoals verwacht waren alle winkels en eettenten dicht. We slalomden over de voetpaden, tussen afval, rotzooi en kapotgescheurde vuilniszakken door. En verder liep er geen kat op straat -behalve Travis en ik.
Een dag van rust en gebed
Troep op de stoep, dat geeft een treurig beeld, zeker in combinatie met gesloten rolluiken en hekwerk. Maar tot onze vreugde zagen we plots een groene rechthoek op het stratenplan… een park? Daar zou misschien meer leven te bespeuren zijn. Het park bleek geen park te zijn, maar we zagen ineens wel meer volk op straat. We probeerden foto’s te maken met de couleur locale op de achtergrond, maar zagen hen wegvluchten voor onze spontane uitingen van kunstzinnige fotografie. Vandaar dat we overschakelden op iets als beleefde diplomatie. We vertelden aan iedereen die het wilde horen dat we speciaal naar hier -Williamsburg- waren gevlogen… op zoek naar onze eigen joodse roots. (We horen er toch een beetje bij?) Travis kwam speciaal aangevlogen uit Miami en ik zelfs uit het verre Europa.
De meeste mensen reageerden vriendelijk, maar gaven aan dat hun Sjabbes echt wel een zéér heilige dag is. Op zo’n dag gingen ze niet zomaar meewerken aan een project dat plotseling uit de hemel kwam vallen. Ze gaven ons de raad om de volgende dag terug te komen. We namen hun advies ter harte en ondernamen een tweede poging op zondag -en dat is een doordeweekse werkdag in de orthodoxe wereld. Travis verplaatste zelfs z’n vlucht (terug naar Miami) om dit allemaal mogelijk te maken.
Maar jammer genoeg leek het erop dat hun zogenaamd heilige Sjabbes een makkelijke uitvlucht was geweest. “Les excuses sont faites pour s’en servir”, zei m’n grootmoeder als ze mijn smoesjes doorprikte.
Mensen wringen zich weleens in bochten om uitvluchten te verzinnen en dat kunnen we hen maar moeilijk kwalijk nemen. Het gaat hier om de onderdanen van een ietwat mysterieuze en gesloten gemeenschap. Ze zijn niet zo vertrouwd met bezoekers, laat staan toeristen.
Maar we vonden het wel fijn dat de winkels nu gewoon open waren. Dat gaf ons de kans om helemaal op te gaan in het dagelijkse leven van Williamsburg. Want als ik in het hippe noorden zou wonen, dan zou ik misschien echt wel naar hier afzakken om boodschappen te doen. Bij gebrek aan een ontbijt vooraf gingen we van start bij Hot Bagels. Deze laatste zaak is een aanrader voor iedereen die van New Yorkse bagels houdt. Ikzelf ging voor de authentieke combinatie van zalm en cream cheese. Het was heerlijk: om duimen en vingers af te likken… en kosher as hell. Een zalm is nu eenmaal een vis met schubben, wat maakt dat deze soort het goed doet in koosjere keukens, over de hele wereld.
Daarna liepen we van de ene supermarkt naar de andere bakery store. Overal deden we ons verhaal. Dat laatste ging spontaan, want onze camera was duidelijk zichtbaar. Bij Oneg Bakery verliep het allemaal heel openhartig. Meneer Oneg had het met ons over z’n schoonzoon uit Antwerpen en ook over zijn passie voor chocolade. Deze zoete lekkernij wordt ten zeerste gewaardeerd in de Orthodoxe wereld. Hij deed z’n betoog met een brede glimlach tussen zijn witte snor en woeste baard.
Hij liet zijn sympathie zien door ons vol te proppen met heerlijk gebak. Er waren de verwachte smaken zoals amandelen, hazelnootchocolade en cranberry’s. En daarna kwamen er gebakjes met meringue in knalkleuren. Dit is Amerika, een continent waar taartjes en gebak er best kitscherig mogen uitzien.
Hoe meer we proefden, hoe meer we wilden kopen… ook dat is een gevierd principe van etnisch ondernemerschap. In de namiddag werden we nog bij onze (atheïstisch-)joodse familie in New Jersey verwacht. Daar wilden we liever niet met lege handen aankomen. Eigenlijk had ik al een paar dozen met Belgische chocolaatjes voor hen klaargezet, maar er kon zeker nog wat koosjer gebak bij. Want je hoeft niet orthodox te zijn om verslaafd te raken aan chocolade.